Làm thế nào để có thể “độc quyền” nông sản?

Thế giới có hiệp hội các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) để thống nhất giá dầu thì vì sao nông nghiệp Việt không có?

Mỗi vùng đất có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng riêng, thích hợp để trồng trọt chăn nuôi một vài loại sản phẩm nông nghiệp nào đó chứ không phải cái gì cũng nuôi cũng trồng được.

Việc chuyên trồng một loại cây, nuôi một con vật nào đó được gọi là chuyên canh.Mà đã chuyên canh được thì tại sao chúng ta không độc quyền nông sản đó để nâng cao giá trị, tạo sự ổn định.

Độc quyền là gì? Độc quyền nông sản là như thế nào?

Độc quyền là thuật ngữ trong kinh tế học chỉ về trạng thái thị trường chỉ có duy nhất một người bán và sản xuất ra sản phẩm không có sản phẩm thay thế gần gũi.

Độc quyền một người bán và độc quyền một người mua là những nét đặc trưng của thị trường nông nghiệp. Với trường hợp độc quyền bán, ví dụ trên một vùng nông thôn rộng lớn chỉ có một công ty thương mại của Nhà nước đảm nhiệm phần lớn việc cung ứng phân bón, thuốc sâu và các vật tư nông nghiệp khác cho các hộ gia đình. Trường hợp độc quyền mua mang tính chất phổ biến hơn. Ví dụ, trên một vùng nào đó chỉ có một nhà máy chế biến mua nguyên liệu do nông dân sản xuất ra; hoặc mỗi ngành sản phẩm nông nghiệp chỉ có một hoặc hai công ty tham gia xuất khẩu nông sản ra thị trường thế giới.

Tuy nhiên việc độc quyền nông nghiệp cũng mang lại nhiều lợi ích cho nông dân như việc độc quyền nông sản một vùng, một khu vực nào đó. Nó mang lại sự ổn định về giá và tính lâu dài cho người nông dân. Như vậy phải làm sao để trở thành “độc quyền”?

Thứ nhất, thiếu chiều rộng là chúng ta không xác định được vùng chuyên canh. 

Nơi này thích hợp trồng tiêu, điều, cà phê, mía, … thì tự người nông dân phải xác định được loại nào cho chất lượng, năng suất cao nhất và bản thân anh am hiểu loại cây nào nhất, sau đó anh chỉ chuyên trồng loại cây đó không trồng cây khác.

Thứ hai, thiếu chiều sâu là thiếu nghiên cứu khoa học.

Độc quyền nông sản là một loại cây trồng được trồng trên diện rộng với mật độ dày đặc sẽ dẫn đến dịch bệnh, giảm sút chất lượng đất trồng, rồi giống, phân bón, nước tưới, chăm sóc, thu hoạch. Đã xong chưa? Chưa. Công việc quan trọng nhất sau thu hoạch là sơ chế và bảo quản. Anh bảo quản nông sản được càng lâu (lâu đến tận vụ sau) thì chả ai ép giá được anh. Tất cả những việc này phải có người nghiên cứu và nếu nghiên cứu thành công, anh phải trả phí nghiên cứu ấy cho họ để mua công nghệ cần thiết. Việt Nam không được thì nước ngoài, nơi có khoa học tiên tiến. Không gì người ta không làm được, chẳng qua là mình có tiền để mua hay không.

Thứ ba, thiếu liên kết ngang. 

Những người nông dân muốn độc quyền nông sản nào đó thì phải liên kết những người khác cùng trồng loại nông sản đó lại để chống ép giá. Để liên kết, mỗi cá nhân phải đưa ra cho mọi người biết chi phí nuôi trồng của mình. Hiệp hội liên kết này sẽ đưa ra một cái giá thống nhất sao cho số đông có lời, anh nào chi phí cao quá có thể học hỏi người khác để giảm chi phí xuống. Như vậy, thương lái chỉ có thể mua một cái giá thống nhất ấy thôi, không lên cũng chẳng xuống được.

Thứ tư, thiếu liên kết dọc là liên kết phân phối sỉ và tiêu thụ lẻ.

Từ 4 điểm trên đòi hỏi người nông dân phải liên kết lại thành số đông, phải có hiệp hội. Hiệp hội trồng cà phê là khác với hiệp hội trồng tiêu, khác với hiệp hội trồng điều mặc dù 3 loại cây này có thể được trồng ở cùng một nơi.

Từ cái số đông này, mỗi người đóng góp một chút mới mua được công nghệ cần thiết dùng để lai giống, làm đất, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản. Chứ còn từng cá nhân nhỏ lẻ thì làm sao chịu nổi chi phí này? Chi phí này dùng để cho người ta nghiên cứu ra công nghệ, cách thức, kỹ thuật chung cho loại cây đó. Chi phí này là rất nặng, từng người không thể kham nổi nhưng với số đông thì chả có vấn đề gì.

Vậy, sẽ có bạn nói rằng, tạo thành hiệp hội như thế là độc quyền nông sản. Thì đã hẳn, chính là độc quyền chứ gì nữa. Buôn có bạn bán có phường chẳng là độc quyền (độc quyền mua) thì là gì? Độc quyền và đầu cơ là hai chuyện khác nhau mặc dù chúng rất gần gũi nhau. Mà, nếu người nông dân có thể đầu cơ được thì họ cứ việc, tưởng dễ à? Trên thế giới còn có hiệp hội các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) để thống nhất giá dầu thì vì sao nông nghiệp, nông dân Việt không có những hiệp hội này? Vì sao ta cứ phải sợ 2 chữ “độc quyền” này nhỉ? Những hiệp hội này chỉ có chức năng độc quyền bán thôi chứ có chức năng độc quyền mua đâu. Chúng ta có hiệp hội cà phê Việt Nam không? Có. Thế nhưng cái hiệp hội này chỉ đại diện cho mấy ông chế biến và xuất khẩu cà phê chứ không đại diện cho nông dân trồng cà phê.